Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej

Najstarszy zachowany zabytek w Wałbrzychu - historia tego niewielkiego kościółka sięga najprawdopodobniej 1191 roku. Według powtórzonej w kilku źródłach legendy, cudem uratowany rycerz odwdzięczył się Maryi wybudowaniem drewnianej kaplicy z figurką Matki Bożej Bolesnej. Niedługo po tym za ołtarzem wybiło źródełko, którego cudowna woda uzdrowiła wiele chorób. Zwłaszcza oczu.

Najstarsze pisane wzmianki o miejscu pielgrzymek pochodzą z 1305 r., z dokumentów biskupstwa wrocławskiego. W 1428 r. skromną kapliczką zastąpił murowany, aczkolwiek niewielki kościół. Jego obecny kształt to efekt gruntownej przebudowy, zainicjowanej w drugiej dekadzie XVIII wieku. Do dziś zachowały się m.in. bogaty, barokowy ołtarz ze wspominaną Pietą, zabytkowe organy, mistrzowsko wyrzeźbione konfesjonały i motywy roślinne na suficie. W 1845 r. jakoby uzdrawiająca krynica przepadła - był to negatywny skutek coraz intensywniejszych prac górniczych.

Co ciekawe, świątynia cały czas pozostawała pod opieką katolików. Nie zmieniły tego ani reformacja, ani dekret króla Prus Fryderyka Wilhelma II, który nakazywał oddanie wszystkich przybytków pod nadzór protestanckich duchownych. Burmistrz Wałbrzycha Krzysztof Reis wystosował specjalny list do władcy z prośbą o ustanowienie wyjątku - zwrócił w nim uwagę, że sanktuarium jest znacznie starsze niż samo miasto. Monarcha wyraził zgodę.

Sanktuarium zarządzane jest przez pobliską parafię Matki Bożej Bolesnej i Świętych Aniołów Stróżów.

Najstarszy spośród zachowanych zabytków w okolicy, wybudowany prawdopodobnie pod koniec XII w. Początkowo była to jedynie drewniana kapliczka, a dzisiejszą, barokową świątynkę postawiono ok. 1718 r. Większość wyposażenia sanktuarium - np. ołtarz z cudowną pietą - zachowała się do dzisiaj. W kościółku miało bić uzdrawiające źródło, lecz zniknęło w połowie XIX w.